واگنر

"واگنر" ؛ ابزارسیاست خارجی روسیه

واگنر (Wagner) نام یک شرکت پیمانکار نظامی خصوصی است که ازاوائل سال 2010 در 20 کشورخاورمیانه وآفریقا حضورپیداکرده وبه کشورهای میزبان ، خدمات نظامی وامنیتی ارائه می دهد. پس ازاینکه تعدادی ازجنگجویان این گروه از لیبی وجمهوری آفریقای مرکزی ، به اوکراین منتقل شدند ودرآنجا متحمل تلفات سنگین گردیدند ، اکنون بنظرمی رسد واگنر قصد دارد بابازگشت به آفریقا ، تلفات انسانی وخسارات مالی خود راجبران نماید.

آفریقا دردهه ی گذشته ، صحنه ی مناقشات مسلحانه ، جنگهای داخلی ، دخالتهای خارجی وفعالیت ارتشهای خصوصی بود. اگرچه شکل حضور این ارتشها درمنازعات هرکشور ، متفاوت است اما بطورکلی، حضورآنها درهرجا ، نشانه ی عقبگرد دموکراسی ، خشونت علیه غیرنظامیان ، وافزایش جنگهای نیابتی می باشد. مثلاً باآغاز جنگ اوکراین(فوریه 2022 ) ، گروه واگنر به نقض حقوق بشر ، انجام عملیات غیرمنظم وترکیبی خارج ازهنجارهای بین المللی دراوکراین متهم گردید. اگرچه واگنرتاآن زمان ناشناخته مانده بود اما ، عملاً در18 کشورآفریقائی حضورفعال داشت وماموریتهای ضد تروریستی ، مین گذاری ، وارائه ی خدمات پشتیبانی به نیروهای دولتی راانجام می داد. به گزارش شورای امنیت ملی آمریکا ، گروه واگنر اکنون 50 هزار رزمنده دراختیاردارد. نخستین بار درسال 2014 ، رسانه های غربی ازگروه واگنرنام بردند اما درواقع این گروه ، درسال 2010 وپس ازالحاق کریمه به روسیه ، توسط " پریگوژین " دوست نزدیک پوتین ، تاسیس شده بود وازآن زمان به بعد ، به مثابه ی ماشین جنگی کرملین عمل می کرد وبه نیابت روسیه درمناقشات خارجی شرکت می کرد. ازهمان زمان ، گروه واگنر بانام " گروه امنیتی موران " (Moran security group) درآفریقا حضورپیداکرد. اگرچه فعالیت گروههای مزدور خصوصی درروسیه ممنوع است اما دولت این کشور، برروی فعالیت واگنر چشم فروبسته وحتی آنرا مورد حمایت مالی ولجستیکی قرارمی دهد. گروه واگنر، بطورآشکار درروسیه عضوگیری می کند ،تبلیغات آن برروی بیلبوردها دیده می شود ، و رسانه های روسیه ازآن به عنوان سازمانی میهن پرست یاد می کنند.

امروزه واگنر ، به مجموعه ای ازسازمانها اطلاق می شود که برروی هم ، این گروه شبه نظامی راتشکیل می دهند. درواقع ، فعالیت واگنر به عرصه ی نظامی محدود نمی شود بلکه این گروه ، درفعالیتهای مختلف ، ازاستخراج مواد معدنی کمیاب گرفته تا عملیات ضد تروریستی شرکت دارد. واگنر سالهاست که درخارج ازروسیه حضوردارد وازارتش روسیه ونیروهای بشاراسد درسوریه حمایت می کند. اگرچه توجه جهانیان درسوریه به واگنر جلب شد اما این گروه ، حضوربه مراتب گسترده تر وموثرتری درآندسته ازکشورهای آفریقائی دارد که باتروریسم ، بی ثباتی سیاسی ، وبحرانهای انسانی دست وپنجه نرم می کنند. این کشورها که باکم توجهی آمریکا واروپا روبروشده اند ، برای پرکردن شکافهای امنیتی خود ، به روسیه وواگنر روی می آورند. آنها اگرچه این رویکرد را ایده آل نمی دانند اما گزینه ی دیگری غیر ازواگنر پیش رو ندارند. واگنر درزمینه های مختلف فعالیت می کند : ازحفاظت شخصی نخبگان محلی ومقامات دولتی گرفته تا تامین امنیت عملیات استخراج معادن طلا ، الماس ودیگرمواد معدنی کمیاب. همچنین آموزش نیروهای بومی وپشتیبانی ازشبه نظامیلن محلی ونیزشرکت درعملیات ضد تروریستی و هدایت آن درماداگاسکار ، مالی ، وچند کشوردیگر، ازوظائف واگنرمی باشد. گفته می شود درجنگ داخلی سودان نیزگروه واگنر درکنار نیروی واکنش سریع ، باارتش این کشور می جنگد.

واگنر ازهمان بدو تاسیس ، درمنطقه ی خاکستری عمل می کند وتلاش دارد تانیروی نیابتی روسیه شناخته نشود. ازآنجائیکه تعریف دقیقی از ارتش خصوصی درقوانین ملی وبین المللی وجود ندارد، قضاوت درباره ی عملکرد گروههائی چون واگنر، بسیاردشوارمی باشد.اما آنچه مسلم است اینکه آفریقا، برای واگنر وروسیه مهم است وسابقه ی حضورروسیه درکشورهای آفریقائی ، به دوران مبارزات ضداستعماری ئرهائیبخش این کشورها می رسد که ازحمایت اتحاد شوروی برخورداربود. آمریکا وغرب که ازگسترش نفوذ وفعالیت گروه واگنر درغرب آفریقا به هراس افتاده اند ،بر همکاری دفاعی وامنیتی خود باکشورهای منطقه افزوده اند. درواقع واگنر ، راه رابرای حضور روسیه درعرصه های مختلف حیات کشورهای آفریقائی ، ازآموزش گرفته تا دیپلماسی وارتش ، هموارمی کند. مثلاً این گروه ، ازسال 2018 درجمهوری آفریقای مرکزی حضوردارد وسرگرم مبارزه با شورشیان این کشورمی باشد. واگنر مجوز دسترسی به منابع طبیعی ارزشمند این کشوررا دریافت کرده است واینکارراازطریق شبکه ی پیچیده ای ازشرکتهای واقعی وصوری انجام می دهد. این شبکه ، منابع خودرادر امارات متحده عربی متمرکزکرده ودولت روسیه بااتکاء به این منابع ، تحریمهای غرب رادور می زند. درابتدای جنگ اوکراین ، گروه واگنر نیروهای خودرا ازلیبی وسوریه بیرون کشید تاازآنها دراوکراین استفاده کند. اما براساس برخی گزارشها ، 21 هزارنفر ازنیروهای خودرا دراوکراین ازدست داد ومیلیونها دلار خسارت مالی متحمل گردید. لذا واگنراکنون سرگرم بازسازی خود می باشد.

یک واحد حقوقی بنام " واگنر" درهیچ کجای جهان به ثبت نرسیده است وآنچه ازآن تحت این نام یاد می شود ، چیزی جزمجموعه ای از64 شرکت رسمی وصوری نیست که روابط بسیارنزدیک بادولت روسیه وبرخی دولتهای جهان دارند. آمریکا واروپا ، واگنر رایک سازمان جنائی فراملیتی می شناسند وآن رابه قاچاق طلا ، الماس ودیگرمواد معدنی کمیاب متهم می کنند وبراین اساس ، تحریمهائی راعلیه شرکتهای وابسته به این گروه وضع نموده اند. مثلاً اخیراً شرکت Dimaville که یک کمپانی فعال دراستخراج الماس درآفریقای مرکزی وچند کشوردیگرآفریقائی است ، بدلیل رابطه باگروه واگنر ، مورد تحریم آمریکا قرارگرفت. واگنراکنون ازنیروهای ژنرال " خلیفه حفتر " (Khalifa Haftar) درلیبی (ارتش ملی لیبی- LNA ) حمایت می کند. به کمک واگنر ، خلیفه حفترتوانست کنترل میدانهای نفتی ، تاسیسات نفتی ، وبندرمهم لیبی رابدست بگیرد. واگنرازسال 2017 درسودان حضوردارد وردّ پای شبه نظامیان وابسته به این گروه ، درونزوئلا ، صربستان ، مالی ، ماداگاسکار ، موزامبیک ، چاد ، آفریقای مرکزی ، لیبی وسوریه نیزبه چشم می خورد.

بدیهی است که حضورواگنر درآفریقا ، نفوذ آمریکا وغرب رادراین قارّه به چالش می کشد وهمین امر موجب گردیده که این گروه ازسال 2017 درلیست تحریم آمریکا قرارگیرد واتحادیه اروپا نیز ازسال 2021 ، گروه واگنر رابه همراه 5 نفر و سه نهاد مرتبط باآن ، تحریم کند. اکنون مشروعیت جامعه ی اقتصادی غرب آفریقا( ECOWAS ) مورد تردید برخی کشورهای منطقه قرار گرفته زیرا این اتحادیه که ظاهراً باهدف تقویت پیوند اقتصادی کشورهای عضو وایجاد ثبات مالی درمنطقه تشکیل شده بود اکنون به ابزاری برای حفظ کشورهای غرب آفریقا درمدارسرمایه داری ومقابله با جنبشهای مردمی منطقه تبدیل گردیده است. روسیه تلاش می کند جای خالی غرب را دراین منطقه پرکند. تصمیم جو بایدن به اعلام واگنر بعنوان یک سازمان جنایتکار فراملیتی درسال 2023 نیز درهمین چهارچوب اتخاذ گردید. قانونگذاران آمریکا ، پاراازاین فراتر گذاشته وباتصویب قانون " پاسخگو کردن گروههای مزدور روسی" چهارچوب قانونی لازم را برای برخورد باواگنر فراهم ساخته اند. بموجب این قانون ، عضویت اتباع آمریکا درگروه واگنر ممنوع ودارائیهای این گروه درآمریکا توقیف می شود.همچنین یک سلسله تحریمهای هدفمند نیزعلیه اشخاص وشرکتهای وابسته به واگنر و دولتهائی که بااین گروه رابطه دارند، دراین قانون پیش بینی شده است.

رسانه های غربی ، درقیاسی مع الفارق ، گروه واگنررا باهمتای آمریکائی اش "بلک واتر" (Black Waters) که نامش درجریان اشغال عراق ، بدلیل ارتکاب جنایات جنگی برزبانها افتاد ، مقایسه کرده اند.

www.fmohammadhashemi.blogfa.com